Knieprothese: halve, totale, robotchirurg of 3D-geprint?

Artrose, ook wel gewrichtsslijtage genoemd, is de meest voorkomende chronische aandoening van de gewrichten en treft ongeveer 1,5 miljoen Nederlanders. Het ontstaat wanneer kraakbeen in onze gewrichten begint af te breken. Wanneer het kraakbeen verslechtert ontstaat er pijn, stijfheid en zwelling. Artrose kan zelfs de oppervlakken van de botten beschadigen. 

Voor sommige mensen met artrose kan medicatie, injecties of veranderingen in levensstijl voldoende zijn om de aandoening te beheersen. Maar wanneer deze behandelingen niet genoeg zijn – en wanneer de pijn je ervan weerhoudt een normaal leven te leiden (werken, sporten, wandelen, slapen) – is het wellicht tijd voor een knieprothese.

Er zijn verschillende manieren om een ​​knie te vervangen, maar welke is het beste? Moet je een halve of totale knievervanging ondergaan? En zijn robottechnieken en 3D-geprinte knieprotheses de moeite waard?

• Als we het hebben over de verschillende soorten knieprotheses, hebben we het vooral over de hoeveelheid van de knie dat wordt vervangen. Een knieprothese kan worden geclassificeerd als halve of totale.

• 3D-geprinte knieprotheses en robotondersteunde knievervangingen zijn technieken die helpen om een succesvolle, goed uitgelijnde knievervanging uit te voeren.

Bij een versleten knie kan je denken aan een knie die teveel is gebruikt en daardoor onbruikbaar is geworden. Maar geen of te weinig beweging bij knieartrose kan de conditie van het gewricht verslechteren. Het is daarom van belang om bij knieartrose blijven te bewegen. Regeneratieve injecties maken het mogelijk om een knievervanging of operatie uit te stellen of zelfs helemaal te vermijden.

Een halve of totale knieprothese?

De knie heeft drie compartimenten: het mediale compartiment (binnenkant van de knie), het laterale compartiment (buitenkant van de knie) en het patellofemorale compartiment (voorkant van de knie). Bij sommige knieartrosepatiënten wordt slechts één compartiment van de knie aangetast – meestal het mediale compartiment. Het laterale compartiment kan worden aangetast, maar komt minder vaak voor.

Een halve knieprothese vervangt, zoals de naam al doet vermoeden, alleen het aangetaste compartiment van de knie. Daartegenover vervangt een totale knieprothese alle drie compartimenten van de knie.

Omdat er slechts één compartiment wordt vervangen bij een halve knieprothese, blijven de voorste en achterste kruisbanden behouden. Bij een totale knieprothese worden de ligamenten wel verwijderd. Het volstaat om te zeggen dat bij een gedeeltelijke knievervanging meer van jouw eigen lichaamsstructuur intact blijft.

Welk soort knieprothese is beter?

Omdat het bot, het kraakbeen en de ligamenten in de gezonde delen van de knie behouden blijven, melden veel patiënten dat een halve knieprothese natuurlijker aanvoelt dan een totale knieprothese. Een halve knieprothese kan ook beter buigen.

Meerdere onderzoeken tonen aan dat patiënten met een halve knieprothese kortere ziekenhuisopnames, snellere herstelperioden en minder complicaties hebben. Als revisie nodig is, is het minder waarschijnlijk dat een diepe infectie moet worden behandeld, wat een groter risico is bij een totale knievervanging.^[1] Patient relevant outcomes of unicompartmental versus total knee replacement: systematic review and meta-analysis Patiënten met een halve knieprothese kunnen in de toekomst alsnog behoefte hebben aan een totale knieprothese wanneer artrose ontstaat in de delen van de knie die niet zijn vervangen.

Echter niet iedereen komt in aanmerking voor een halve knieprothese. De ligamenten moeten intact zijn, de schade mag slechts in één deel van de knie zitten en de botkwaliteit moet goed zijn.

Patiënten met ontstekingsreuma, zoals reumatoïde artritis, worden niet beschouwd als goede kandidaten voor een halve knieprothese. Bij ontstekingsreuma is meestal meer dan één compartiment van de knie aangetast.

Moet ik een 3D-geprinte knieprothese laten maken?

Het doel van een 3D-geprinte knieprothese is om een ​​knieprothese te creëren die bij de patiënt past. Sommige mensen hebben immers kleine knieën en andere mensen grotere knieën.

Met behulp van MRI- en/of CT-scan beelden maakt de orthopeed een 3D-model van de knie. Vervolgens wordt dit model gebruikt om de aangepaste knieprothese uit te printen. Het idee om de knieprothese precies op de patiënt aan te passen, is intuïtief aantrekkelijk. Sommige orthopeden denken dan ook dat een 3D-geprinte prothese langer mee gaat en minder complicaties zal opleveren. 

Robot-geassisteerde knievervanging

Chirurgische robots in de orthopedie zijn ontwikkeld om de kwaliteit van gewrichtsvervangende operaties te verbeteren. De robots werden voor het eerst geïntroduceerd voor de voorbereiding bij een totale heupprothese. Nu worden ze ook gebruikt bij het plaatsen van een knieprothese.

De operatierobot weet precies waar het implantaat moet worden geplaatst en zaagt met buitengewone grote precisie het bot op maat. Door een optimaal contact tussen het bot en het implantaat groeit het bot eraan vast. Bij dit type prothese wordt er dus geen gebruik gemaakt van botcement, om als te ware het implantaat vast te metselen aan het bot.

Met robotondersteuning kan een orthopeed dus een betere uitlijning van de implantaten bereiken en dit is duidelijk te zien na de operatie op de röntgenfoto’s. Uit een grootschalig onderzoek van de Amerikaanse Academie van orthopedisch chirurgen blijkt dat het gebruik van robotica voor aanzienlijk minder complicaties na afloop van de operatie zorgt.^[2]Robotic Technology in Unicompartmental Knee Arthroplasty: Early Results Appear Promising

Het is een logische redenering dat de technologische vooruitgang operaties efficiënter, veiliger en uiteindelijk ook goedkoper maken. Robots gaan steeds meer taken overnemen en je moet straks dan niet gek opkijken wanneer chirurgische robots ook bij jou in het ziekenhuis opduiken. 

Hoe lang gaat een prothese mee?

Minimaal gaat een knieprothese 10 tot 15 jaar mee. De meeste gaan wel 20 jaar mee. Totale knieprotheses hebben de neiging iets langer mee te gaan dan halve knieprotheses.^[3]How long does a knee replacement last? A systematic review and meta-analysis of case series and national registry reports with more than 15 years of follow-up Hoe lang de knieprothese meegaat, hangt af van veel verschillende omstandigheden. Waaronder de leeftijd en levensstijl. De kans op slijtage is groter bij overgewicht en zwaar lichamelijk werk. 

Als het vervangende gewricht losraakt of breekt, is een operatie nodig om dit te verhelpen. Als er nog een knievervanging op dezelfde knie nodig is, wordt dit een revisie-operatie genoemd.

Omdat de knieprothese een beperkte levensduur heeft en revisie-operaties niet altijd mogelijk of succesvol zijn, stellen Nederlandse orthopeden de operatie gewoonlijk zo lang mogelijk uit.

Stijgende vraag naar knievervangingen

Door de toename van het aantal ouderen en overgewicht komt artrose steeds vaker voor. Nederlandse onderzoekers voorspellen dat artrose en de daarmee samenhangende vraag naar knieprotheses de komende blijft toenemen^[4]De voorspelde ziekenhuisopnames voor plaatsing van een knieprothese bij patiënten met artrose., zie onderstaande tabel.

Tabel 1: De voorspelde ziekenhuisopnames voor plaatsing van een knieprothese bij patiënten met artrose.

Het lijkt waarschijnlijk dat artrose en de daarmee samenhangende vraag naar knieprotheses blijft toenemen. Dit heeft grote gevolgen voor de capaciteiten van de zorg en de gezondheidszorgkosten. 

Het is belangrijk daar nu al op te anticiperen door maximale aandacht voor preventie van artrose, het optimaliseren van de conservatieve behandeling van artrose en het ontwikkelen van gewrichtsbehoudende therapieën zoals stamceltherapie.